تحلیل رفتار متقابل
![](https://drmajidi.org/wp-content/uploads/2023/12/3-2.png)
تئوری تحلیل رفتار متقابل چیست؟
تجزیه و تحلیل رفتار متقابل میتواند تاثیر فوق العادهای بر زندگی ما داشته باشد و همچنین در شناخت خودمان اثرگذار باشد و نحوه ارتباطمان با دیگران را تغییر دهد.
در این مقاله میخواهیم ایدههای اساسی پشت نظریه تحلیل رفتار متقابل (TA) را بیان کنیم. هدف ما این است که این کار را به گونهای انجام دهیم که هر کسی بتواند آن را درک کند، یا به قول اریک برن، مبتکر TA، باید «برای یک کودک 8 ساله، یک کشاورز غرب میانه و یک M.I.T قابل درک باشد.»
TA از زمانی که برن آن را تأسیس کرد بسیار رشد کرده است، و ما میخواهیم با نگاهی به ریشههای نظریه او شروع کنیم. در مقالههای بعدی در مورد هر مورد بیشتر بحث خواهیم کرد.
تئوری اصلی برن با ستونهای اصلی حالتهای ایگو(نفسانی/درونی)، تحلیل رفتار مناسب، ضربهها، ساختار زمانی و بازیها و فیلمنامه شروع شد. شاید در نگاه اول کمی پیچیده به نظر برسد اما با بررسی مورد به مورد درک آنها آسانتر میشود.
حالتهای نفسانی
برن اظهار داشت که حالت نفسانی راهی برای تجربه ما از جهان است. این راهی برای درک چگونگی ارتباط ما با خود و دیگران است. سه حالت نفس وجود دارد، والد، بالغ و کودک. تفکر، احساس و رفتار ما زمانی که در هر حالت نفسانی هستیم، متفاوت خواهد بود.
حالت نفس والد
هنگامی که در حالت منِ والد هستیم، همانطور که والدین یا مراقبان واقعی ما در دوران کودکی ما رفتار میکردند، فکر، احساس و رفتار میکنیم. مثل این است که شخصی دکمه «شروع» را روی یک ضبط فشار داده باشد و ما آنچه را که دیدهایم بدون هیچ سؤالی پخش کنیم.
حالت نفس بالغ
حالت منِ بالغ با واقعیت اینجا و اکنون سر و کار دارد. این حالت پردازش خیلی مهم است زیرا تنها حالت نفسانی است که به گذشته متصل نیست. اگر از شما بپرسم که چگونه یک املت درست میکنید، احتمالاً از حالت نفس بالغ خود پاسخ میدهید.
حالت نفس کودک
حالت منِ کودک افکار، احساسات و رفتارهایی را که ما در کودکی تجربه کردهایم، بازی میکند. از هیجانی که در سالِ نو احساس میکنیم تا ترسی که از رها شدن داریم، این حالت نفسانی ریشه در گذشته دارد.
میتوانید مستقیماً ببینید که از سه حالت نفسانی که میتوانیم در آن باشیم، دو تا از آنها ریشه در گذشته دارند. این میتواند باعث ایجاد مشکل در روابط ما شود و یکی از دلایلی است که چرا کارهای زیادی در رواندرمانی TA انجام میشود تا وضعیت من بالغ را با اطلاعات جدید بهروز کند و ایدههای کودک یا والد را به چالش بکشد که فرد مراجع به اشتباه فکر میکند مربوط به حالت بالغ اوست.
ضربهها
حالت ضربهها «واحد تشخیص» هستند. برن میگوید که همه ما به شدت به دنبال ضربهای از سوی دیگران هستیم و بسیاری از کارهایی که انجام میدهیم برای دیده شدن است. ضربه میتواند «تکان دادن سر»، «تکان دادن دست»، «سلام» یا «پر خوری» باشد. همه اینها به وجود فرد مقابل اذعان دارند.
ضربهها میتوانند مثبت «سلام» یا منفی «پر خوری»، مشروط «وقتی برای من هدیه میخری، فکر میکنم خیلی مهربانی» یا بدون قید و شرط «تو احمقی» باشند. تنها چیزی که از ضربه منفی بدتر است، این است که ضربهای در کار نباشد، چون همه ما نیاز مبرمی به دیده شدن توسط دیگران داریم.
تحلیل معاملاتی مناسب – نحوه ارتباط ما.
تحلیل رفتار متقابل یک مبادله ضربهای است. برن سه راه برای انجام این کار و همینطور قوانینی را به ما ارائه میکند تا به ما کمک کند بفهمیم با استفاده از هر روش چه اتفاقی میافتد.
معاملات تکمیلی(رفتار متقابل مکمل)
رفتار متقابل مکمل، رفتاری است که در آن شخص A چیزی را از یک حالت نفسانی میگوید که پاسخ شخص B را از حالت نفسانی مکمل دعوت میکند. به عنوان مثال، اگر شخص A از حالت منِ والد بگوید: «من فکر میکنم باید بروی و صورت کثیفت را بشویی» از فرد B دعوت میکند تا از حالت نفس کودک خود پاسخ دهد و با چیزی مانند «بله، من میروم آن را انجام دهم» پیروی کند.
به همین ترتیب، مکالمه می تواند بالغ به بالغ باشد:
شخص A: «آب و هوای خوبی برای این موقع از سال است»
شخص B: «بله، عالی است ولی اگر کمی آفتابی بود بهتر هم میشد.»
یا کودک به والد:
شخص A: «اوه! دستم را بریدهم»
شخص B: «اوه عزیز، بیا اینجا و اجازه بده آن را تمیز کنم»
ترکیبات دیگری مانند کودک به کودک و والد به والد و غیره هم وجود دارد.
تراکنش های متقاطع
در یک رفتار متقاطع، پاسخ به محرک از حالت نفسانی به غیر از حالتی است که دعوت شده است. به عنوان مثال، وقتی شخص A می گوید: «برو صورت کثیفت را بشور» شخص B احتمال دارد با: «اینقدر بی ادب نباش!» جواب دهد، در اینجا شخص A در حال دعوت از پاسخ وضعیت من کودک است و پاسخ حالت من والد را دریافت میکند و احتمالاً در نتیجه کمی گیج میشود!
برن میگوید که وقتی رفتارهای یکسان از بین میروند، مکالمه متوقف میشود تا زمانی که یکی از طرفین حالت خود را تغییر دهد. این یک راه عالی برای پایان دادن به مکالمهای است که از انجام آن راضی نیستید، فقط از آسیب احتمالی که ممکن است به رابطه بین شما و شخصی که از آن عبور می کنید آگاه باشید.
معاملات چند بُعدی
برن میگوید که ما میتوانیم در دو سطح ارتباط برقرار کنیم. پیام اجتماعی(آنچه میگوییم)، و پیام روانشناختی(آنچه منظورمان است). گاهی اوقات این دو سطح با هم مطابقت ندارند. طعنه یک مثال عالی از این موضوع است. وقتی ما طعنه میزنیم، آنچه میگوییم برعکس آن چیزی است که منظورمان است. شخصی که ما به او طعنه میزنیم، پیام روانی را دریافت میکند تا پیام اجتماعی. هنگامی که این اتفاق میافتد گفته میشود که معامله پنهانی است.
چرا درک این سه راه ارتباطی مهم است؟ در درمان TA، درمانگر به این موضوع علاقهمند میشود که مراجع از چه حالتی ورود میکند و درمانگر از کجا دعوت میشود تا پاسخ دهد، این یکی از راههای دانستن آنچه واقعاً بین دو نفر میگذرد است و اغلب با روشنگری و تغییر همراه است. هدف روان درمانی تغییر مثبت است.
ساختار زمان
برن میگوید که همه ما از بی حوصلگی متنفریم و آنقدر آرزوی حرکت داریم که گرسنگی روانی برای ساختار دادن به زمان خود داریم. اگرچه ما خواهان صمیمیت هستیم، اما از آسیب پذیری که برای ما ایجاد میکند میترسیم. روشهای ساختاردهی زمانی زیر سطوح افزایش صمیمیت و کاهش سطح ایمنی عاطفی دارند:
- کناره گیری – ما از دیگران دور میمانیم، بدون هیچ خطر و ضربهای.
- تشریفات – ما حضور دیگران را با رفتاری مانند:
پاسخ: سلام، خوبی؟
ب: خیلی خوب ممنون، تو چطوری؟
پاسخ میدهیم. در اینجا، نمونهای از احوالپرسی معمولی را مشاهده کردیم، ما واقعاً علاقهای به وضعیت طرف مقابل نداریم، فقط به یکدیگر میگوییم «میبینمت». خطر رد شدن بسیار کم است، همانطور که ارزش ضربههای دریافتی نیز بسیار کم است.
- فعالیتها – انجام کارها میتواند باعث ضربه و شناخت ما شود. این نوع رفتارها ایمن هستند و معمولاً از بالغ به بالغ است، بنابراین ما میتوانیم ضربات سطح متوسط را انجام دهیم و دریافت کنیم در حالی که خود را خیلی آسیبپذیر نکنیم.
- سرگرمی – وقتی سرگرم میشویم، در مورد موضوعات ایمن صحبت میکنیم که هر دو طرف قوانین پیرامون آن را میدانند. این همان مکالماتی است که ممکن است در مهمانیها انجام بشوند.
- بازیها – این روش توسط برن بهعنوان «مجموعهای از رفتارهای پنهان، ماهیت تکراری، با بازده روانشناختی مشخص» تعریف میشوند.
بنابراین بازیها شامل گفتن یک چیز و انجام چیزهای دیگر در تلاش برای دستیابی به صمیمیت میشوند، اما در نتیجه باعث تقویت باور منفی ما درباره خود میشوند. برن فرمولی برای چگونگی این اتفاق نوشت و آن را فرمول G نامید:
C + G = R > S > X > P
بیایید مثالی بزنیم که چگونه ممکن است در زندگی روزمره به نظر برسد.
باب و مری یک زوج هستند. باب دوست دارد «بله، اما» بازی کند و بازی مورد علاقه مری «من فقط سعی می کنم به شما کمک کنم» است. باب شکایت میکند که از شغلش متنفر است (C). این نیاز مری را به کمک کردن به مردم (G) را جلب میکند و او شروع به پیشنهاد کارهایی میکند که باب میتواند برای حل مشکل انجام دهد (R). پس از مدتی طولانی و چندین بار تلاش با باب که هر پیشنهادی را که مری مطرح میکند رد میکند، باب سوئیچ (S) را پرت میکند و به مری میگوید که او اصلا کمکی نمیکند. مری احساس سردرگمی میکند (X) و ادعای میکند (P) که برای او این احساس آشنا است که او کافی نیست. باب نیز ادعای میکند، احساس ناامیدی همیشگی که هیچ کس نمیتواند به او در مشکلاتش کمک کند را دارد. بنابراین بازی کامل است و اگرچه هر دو خواهان صمیمیت هستند، هیچ کدام به آن دست نیافتهاند.
- صمیمیت – این یک رابطه باز و صادقانه است که بدون بازی است. هر دو نفر آزادانه نظراتشان را میگویند و جواب میگیرند بدون اینکه در هیچ نقطهای از دیگری استثمار کنند. این همان چیزی است که همه ما میخواهیم و برای ما خطرناکترین احساس است، زیرا در خطر آسیب دیدن هستیم.
فیلمنامه
فیلمنامه بخش مرکزی نظریه تحلیل رفتار متقابل است. فیلمنامه را میتوان بهعنوان یک مسیر عملی تعریفشده در نظر گرفت که ما در کودکی درباره آن تصمیم میگیریم. این تئوری بیان میکند که ما جهان را تجربه میکنیم و تصمیم میگیریم که چگونه باید باشیم تا در آن زنده بمانیم. ما میتوانیم تصمیمات را در طول زندگی خود ادامه دهیم، حتی اگر آنها را در سنین پایین گرفته باشیم. یک مثال از این نظریه ممکن است تصمیم بسیاری از پسران در اوایل زندگی باشد که گریه کردن و نشان دادن احساسات بی خطر نیست. این رفتار توسط والدین و سایر مراقبان تقویت میشود. در نتیجه بسیاری از مردان در بزرگسالی به سختی با احساسات خود ارتباط برقرار میکنند.
یک باور اصلی تحلیل رفتار متقابل این است که ما در وهله اول تصمیم گرفتیم بنابراین قدرت تغییر آن را داریم. همیشه این امید وجود دارد که زمانی که ذهن ما آگاه شد، بتوانیم کارها را متفاوت انجام دهیم.
معرفی کتاب
اگر به (TA) تحلیل رفتار متقابل علاقهمند هستید، کتابهای زیر میتوانند به شناخت بهتر شما کمک کنند:
TA Today: A New Introduction to Transactional Analysis
نوشته ایان استوارت و ون جوینز «کتاب متنی» استاندارد TA است و درک آن آسان است.
کتاب «پس از سلام کردن چه می گویید» اثر اریک برن است. (1971).
این عمدتاً کتابی در زمینه فیلمنامه است، اگرچه برن نظریه TA خود را در ابتدای کتاب معرفی می کند. این کتاب آسانی برای خواندن نیست، بنابراین فقط اگر از طرفداران TA هستید، این کتاب را امتحان کنید.
اگر میخواهید درباره بازیها بیشتر بخوانید، کتاب بازیهاای را که مردم بازی میکنند: روانشناسی روابط انسانی را بخوانید.
دیدگاهتان را بنویسید